Brussels(ANN)Fadeexado lagu lunsaday lacag malaayiin dollar ah oo lala xidhiidhiyay masuuliyiinta dawladda Somalia, ayaa debeda lasoo dhigay. Kadib markii Kooxda Baadhista iyo dabagalka Somalia oo loo yaqaan (Monitoring Group) soo saartay labadii maalmood ee u danbeeyay
warbixin daaha ka fayday fadeexado waaweyn oo si weyn loogu qaadaa dhigay warbaahinta.
Kooxda Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay u xilsaartay baadhista qaabka loo maamulay dhaqaalaha soo gala dowladda KMG ah ee Soomaaliya ayaa warbixin dheer oo ay soo saartay ku eedesay madaxda sare ee dowladda Soomaaliya inay lunsadeen hanti gaadheysa 131-milyan oo doollar.
Masuuliyiinta lagu eedeeyay fadeexadahaa, ayaa laga xusay, Madaxweyne Shariif Sheekh Axmed, Afhayeenka baarlamaanka KMG Shariif Xasan Sheekh Aadan, ra’iisul wasaaraha dowladda KMG ah, Cabdiwali Maxamed Cali (Gaas), ra’iisul wasaarihii hore ee Soomaaliya, Maxamed C/llaahi Farmaajo iyo Madaxweynaha maamul goboleedka Puntland, C/raxmaan Maxamed Faroole.
Af-hayeenka Baarlamaanka Shariif Xasan Sheekh Aadan:
Warbixintu waxay ku eedeysay, Shariif Xasan Sheekh Aadan in ku dhex-jiray lunsasho hanti Qaran iyo bixin qandaraasyo uu siiyay dad isaga saaxibadiis ah laga bilaabo markii loo magacaabay wasiirka maaliyadda iyo ku-xegeenka ra’iisul wasaaraha xukuumaddii Cumar C/rashiid Cali Sharma’arke. Ka hor intii aanu noqon Af-hayeenka Baarlamaanka oo ay xililka uu hayay wax baddan u suurta geliyeen.
Warbixintu waxay sidoo kale ku eedeysay Shariif Xasan inuu ka qayb-galay qaadashada lacag dhan 3-milyan oo doollar oo ay deeq ahaan u bixisay dowladda Cummaan bishii Abriil ee sannadkii 2009-kii. Shariif Xasan ayaa wuxuu sidoo kale lacag hal milyan ($1) oo dollar ah ka qaatay shirkadda SKA Air Logistics oo maamusha garoonka diyaaradaha ee Muqdisho.
Warbixintu waxay intaa ku dartay in Shariif Xasan iyo rag kale oo ganacsi ka dhexeeyo oo laga xusay: Shariif Axmed Ba’alaawi, Jeneraal Gaafow oo ah madaxa waaxda socdaalka ee dowladda KMG ah iyo qusulka guud ee dowladda Soomaaliya u fadhiga dalka Imaaraadka Carabta iyo Cabdulqaadir Sheekhey ay saami (share-holder) ku leeyihniin shirkadda Mondial Technology Information oo qandaraas lagu siiyay inay daabacdo dal-kugalka (Passport) Soomaaliya.
Shariif Xasan waxaa kale oo lagu eedeeyay inuu heshiis gaar ah la galay dowladda Suudaan si ay u soo daabacdo lacag shillin Soomaali ah oo gaadhaysa (Sh. 1000, 2000, 10,000, 20,000, 50,000 iyo 100,000) oo la qiimo ah illaa 150-milyan oo doolar, balse lacagtaa ayaa beesha caalamka ee taageerta arrimaha Somalia joojiyeen.
Ra’iisul Wasaare Cabdiweli Gaas:
Warbxintu waxay sheegtay inay hayaan caddayn muujinaysa inuu ra’iisul wasaare Cabdiweli Gaas si joogto ah warqado ugu qori jiray waaxda canshuuraha ee dekedda Xamar, kuwaas oo uu kaga codsanayo in canshuur dhaaf la siiyo shirkado iyo shaqsiyaad gaar, isagoo sabab uga dhigayay inay shaqo dowladeed hayaan.
Guddiga baadhista ayaa xaqiijiyay in dowladda Imaaraadka Carabta ay ugu deeqday xukuumaddii ra’iisul wasaarihii hore ee Soomaaliya, Maxamed C/llaahi Farmaajo lacag gaadheysa 10- milyan doollar, isla markaasna $5-milyan oo doollar ay siisay xukuumadda ra’iisul wasaare Cabdiweli Gaas.
Ra’iisul wasaare C/weli Gaas ayaa u sheegay guddiga baadhista in $3.5 milyan oo doollar oo ka mid ah lacagtii ay dowladda Imaaraadka ku deeqday aanay soo gaadhin oo ay lunsatay xukuumaddii ra’iisul wasaare Farmaajo. Sidoo kale ra’iisul wasaare Gaas ayaa u sheegay guddiga inuu lacag $5 milyan ah dhigay Bangiga dhexe ee dowladda Soomaaliya, laakiin lacagtaa in bangiga dhexe la dhigay caddayn lagama hayo, waxaana soo baxay oo warbixinta lagu sheegay inay halkaa ka muuqdaan farqi u dheexya warbixinta ay dhiibtay wasaaradda maaliyadda iyo caddaymaha bangiga dhexe yaalla.
Ra’iisul Wasaarihii hore ee dowladda KMG Maxamed Cabdullaahi Farmaajo:
Guddiga baadhistu, waxay ku sheegeen warbixintaa in aanay wax wareysi lama yeelan ra’iisul wasaarihii hore, Maxamed Cabdulllaahi Farmaajo, laakiin ra’iisul wasaare Cabdiweli Gaas ayaa u sheegay guddiga baarista in lacag dhan $3.5 milyan ay ku maqan tahay xukuumaddii Farmaajo, lacagtaa oo qayb ka ah $10 milyan oo doollar oo ay dowladda Imaaraadku ugu deeqday Soomaaliya. sida lagu sheegay warbixintaa.
Madaxweyne Shariif Sheekh Axmed:
Waxa kaloo Warbixinta lagu sheegay in madaxweyne Sheekh Shariif iyo afhayeenka Baarlamaanka Shariif Xasan lagu tuhunsan yahay inay lunsadeen lacag dhan $3 milyan oo doollar oo ay deeq ahaan u bixisay dowladda Cummaan si loogu hormariyo hay’adda nabadgelyada Soomaalia (Somaali National Security Agency). Waxaa xusid muddan in arrinta madaxweyne Shariif lagu eedeeyay uu fuliyay Cabbaas Sheekh Maxamed (Jimcaale) oo ah agaasimaha shirkadda ASMJ General Trading, kaas oo qaraabo la ah madaxweyne Shariif, sida uu guddiga baadhista u xaqiijiyay qunsulka guud ee dowladda Soomaaliya u fadhiya dalka Imaaraadka Carabta. Cabbaas Maxamed ayaa xidhiidh dhow la leh dowladda KMG ah, isla markaasna si joogto ah ugu sii hormariya lacago iyo raashina siiya ciidamada ammaanka Soomaaliya.
Waxaa kaloo warbixintu sheegtay in boqolkiiba soddon (30%) lacagta dowladda soo gasha ay maamulaan saddexda mas’uul ee ugu sareeya dowladda KMG ah oo kala ah madaxweynaha, afhayeenka Baarlamaanka iyo ra’iisul wasaaraha. Lacagta ku baxday saddexdaas xaafiis waxay sannadkii 2011 gaadhaysay $12.6-milyan, halka kharajka ku baxay ciidamada ammaanka uu ahaa $13.4 milyan oo keliya.
Sidoo kale Madaxweynaha dowlad goboleedka Puntland, Cabdiraxmaan Faroole, ayaa lala xidhiidhiyay musuq-maasaqa warbixintu daboolka ka qaaday.
Madaxweyne maamul goboleedka Puntland, C/raxmaan Sheekh Faroole ayay warbixintu ku eedeysay inuu qandaraasyo siisay shirkado shisheeye ah oo si sharci-doarro ah hub u soo galiyay deegaannada uu madaxda ka yahay taasoo kasoo horjeedda cunno-qabateyntii hubka ee ay golaha ammaanka ee Qaramada Midoobay kusoo rogtay Soomaaliya
Sharikaddahaa qandaraasyada uu siiyo madaxweynaha maamulka Puntland ayaa waxa lagu sheegay warbixinta inay ka mid yihiin: Pathfinder Corporation, Canmex, Africa Oil, Puntland Exploration Security Unit.
Madaxda dowladda Soomaaliya ayaa iska fogeeyay dhowr jeer oo hore inay lug ku leeyihiin eedeymaha loo soo jeediyo ee ku saleysan lunsashada deeqaha la siiyo Soomaaliya iyo hantida Qaranka. Iyadoo la xusuusto in madaxweynaha Soomaaliya uu sheegay inuu diyaar u yahay in baadhis lagu sameeyo halka ay maraan deeqaha Soomaaliya ay ka hesho dalalka dibadda.
Hase yeeshee Bankiga Adduunka ayaa shirkii ka dhacay magaalada Istanbuul ee dalka Turkiga bishii Juun ee sannadkan kusoo bandhigay warqado ku saabsan lacago fara badan oo loogu deeqay Soomaaliya, kuwaasoo aan la ogeyn halka ay mareen. Iyadoo madaxda Soomaalidu ay sheegeen inaanay soo gaadhin lacagahaasi.
Warbixinta waxa kaloo lagu sheegay qaabka loo musuq-maasaqay lacag ka baddan Hal Milyan oo dollar, taas oo ahayd lacagta laga qabto Baasaboorka cusub ee Somalia oo laga qaado dadka inta u dhaxaysa $ 100 – 300, isla markaana lacagtaa si gaara loo leexsaday. Sidoo waxa warbixintu daaha ka fayday in Baasaboorka qaab foolxun loo maamulay oo ay arkeen dad laba jeer qaatay, taas oo ay sheegeen inay lumisay kalsoonidii lagu qabay, isla markaana ka dhigtay baasaboorka mid aan waxba ka duwanayn kii lagu beedelay ee dawladii Somalia.
Waxa kaloo warbixintaa lagu xusay inay Masuuliyiinta dawladda KMG ee Somalia dad aan u qalmin siiyeen Diplomats Passport, kaas oo ay sheegeen in Madaxweyne Shariif siiyay dad qaramada midoobay xayiraad saartay ganacsigooda iyo dhaqdhaqaaqooda. Sidaa awgeed ay suurta gal tahay inay qaar ka mid ah kooxaha aragagixisada uu u gacangalay oo ay waxyeelo ku geysaan karaan, iyagoo ku safraya Diplomats Passport-ka dawladda Somalia bixisay, waxayna kooxda warbixintaa qortay tusaale u soo qaateen qaar ka kid ah Kooxda Al-shabaab ee dagaalka kula jira dawladda taagta daran iyo ciidamada AMISOM ee Somalia oo haysta baasaboorada lagu aqoonsado dublamaasiyiinta, iyagoo tusaale usoo qaatay sida lagu xusay warbixintaa afhayeenka Al-shabaab Sh. Cali Dheere oo haysta laba Baasaboor oo mid yahay Dublamaasi Passport, isla markaana ay taasi tahay khatar weyn oo dhinaca amaanka ah.
Araweelonews Mobile
Somaliland Office
E-mail; Info@araweelonews.com
jaamac132@gmail.com
shalcaw2@hotmail.com